معنای وضعیت مطلوب ذخایر ارزی ایران

پایگاه رهنما:

نرخ ارز بالا رفته است و دوباره گمانه‌زنی در مورد ذخایر ارزی نقل محافل شده است. گاهی آدم از گوشه‌و‌کنار می‌شنود که تحریم‌ها باعث شده است تا صندوق ذخیره‌ی ارزی کشور خالی شود و بانک مرکزی، دسترسی به ذخایر ارزی نداشته باشد. بنابراین باید به‌زودی در انتظار نرخ ارز نجومی باشیم! دو گروه از چنین شایعاتی نفع می‌برند؛ یکی غربی‌ها که می‌توانند اثر تحریم‌ها را در ذهن جامعه‌ی ایرانی به‌طور غیرواقعی بزرگ کنند تا مردم به حاکمیت فشار بیاورند که زودتر امتیازات بیشتری به غربی‌ها بدهد و توافق برجام را احیا کند و دومی نیز سوداگران بازار ارز هستند. آنها با این شایعه به دنبال آن هستند که القا کنند سونامی تورم در راه است تا از این طریق، مردم که نگران حفظ ارزش پول خود هستند به بازار ارز هجوم بیاورند، قیمت بالا برود و آنها بتوانند در این تلاطم قیمت سود خود را داشته باشند. اما این ادعا چقدر واقعی است!؟ گزارش جدید صندوق بین‌المللی پول، آبی است بر روی آتش شایعه‌ی کم بودن ذخایر ارزی ایران. بنابراین یک سوال باقی می‌ماند و آن اینکه پس چرا بانک مرکزی، با مداخله‌ی جدی در بازار ارز، نرخ دلار را مثلاً تا 25 هزار تومان کاهش نمی‌دهد!؟

سومین کشور غرب آسیا

صندوق بین‌المللی پول در جدیدترین گزارش خود از سلسله گزارش‌های چشم‌انداز اقتصادی منطقه خاورمیانه، شمال آفریقا و آسیای مرکزی، ذخایر ارزی در دسترس ایران در سال جاری میلادی را ۳۰.۸ میلیارد دلار برآورد کرده است. این رقم نسبت به سال قبل حدود ۱۳ میلیارد دلار افزایش داشته است. این نهاد بین‌المللی در سال ۲۰۲۱ ذخایر ارزی در دسترس ایران را ۱۷.۷ میلیارد دلار اعلام کرده بود. همچنین کل ذخایر ایران ۱۲۲ میلیارد دلار است. بر این اساس ایران از نظر ارزش ذخایر ارزی خود در مقایسه با ۳۲ کشور خاورمیانه، شمال آفریقا و آسیای مرکزی در جایگاه بسیار خوبی قرار دارد و تنها دو کشور عربستان و امارات ذخایر ارزی بیشتری نسبت به ایران دارند.

• سوال مهم‌تر

بنابراین سوال اینجاست که چرا دولت با مداخله‌ی موثر در بازار، نرخ را مثلاً تا 25 هزار تومان پایین نمی‌آورد!؟ آیا نمی‌تواند!؟ مهم‌تر از پاسخ این سوال، آن است که بدانیم اصلاً آیا کاهش نرخ ارز خوب است!؟ شاید در ظاهر، هر قدر قیمت دلار کاهش پیدا کند، کالاهای لوکس وراداتی ارزان می‌شوند و مصرف خانوار بالا می‌رود اما باید کمی دقیق‌تر به مسئله نگاه کرد. وقتی نرخ ارز خیلی پایین بیاید، صادرات از صرفه می‌افتد، واردات به‌صرفه می‌شود و دیگر کالای ایرانی توان رقابت با مشابه خارجی را در بازار نخواهد داشت. بنابراین به مرور رکود در کارخانه‌های ایرانی تشدید می‌شود. همچنین دولت نیز مالیات کمتری از تولیدکننده خواهد گرفت و تقاضای دولت نیز کاهش می‌یابد. در چنین شرایطی عملاً درآمد خانوار ایرانی هم کاهش می‌یابد و دیگر نمی‌تواند مثل سابق، کالاهای لوکس وارداتی را بخرد؛ حتی اگر با توجه به نرخ ارز پایین، قیمتشان در بازار مناسب باشد.

• نرخ ارز مطلوب

پس سوال اینجاست که نرخ ارز مطلوب کجاست!؟ اقتصاددانان به این پرسش، پاسخ‌های بسیار داده‌اند. بسیاری معتقدند باید نرخ ارز را به کمک تفاضل تورم ایران و آمریکا تعدیل کرد. بر این اساس اکنون نرخ ارز در ایران –بر اساس تورم ایران و آمریکا- باید چیزی در حدود 38 هزار و 500 تومان تا 39 هزار تومان باشد. بنابراین نرخ بازار فعلاً خیلی هم با نرخ مطلوب برای تولید در ایران فاصله ندارد. گویا دولت نمی‌خواهد مثل دولت‌های قبل، فنر نرخ ارز را فشرده کند تا در کوتاه‌مدت به تولید داخل آسیب بزند و در بلندمدت باعث جهش نرخ ارز شود. امروز اما امثال عبدالناصر همتی طعنه و کنایه‌هایی را روانه‌ی دولت می‌کنند. واقعیت این است که اگر دولت بخواهد مشابه دولت مطلوب آقای همتی کار کند، نتیجه نیز چیزی جز همان که در دولت قبل دیدیدم، نخواهد شد: یعنی رکود و تورم و جهش نرخ ارز و ... .

• سیگنال غلط همتی!

بله؛ مطابق اعلام صندوق بین‌المللی پول دولت ما اکنون ذخایر ارزی خوبی دارد؛ یکی از دلایل مهمش آن است که با اصلاحات اقتصادی و حذف ارز 4200 تومانی (که دولت مطلوب آقای همتی به‌اشتباه آن را ادامه داد و جرئت حذفش را نداشت)، اجازه نداد منابع ملت ایران هرز برود. اکنون نیز امثال آقای همتی سیگنال غلط می‌دهند و به‌دنبال تاراج این نرخ ارز در بازار هستند تا متمولین و طبقه متوسط از آن بهره‌مند شوند اما دولت به درستی نباید قیمت دلار را سرکوب کند. در عوض باید از ذخایر ارزی، برای سرمایه‌گذاری در تولید و زیرساخت‌ها استفاده کند تا بر خلاف عملکرد افتضاح دولت قبل در حوزه‌ی سرمایه‌گذاری، شاهدپیشی گرفتن سرمایه‌گذاری از استهلاک سرمایه باشیم تا بتوان امیدوار بود که رشد اقتصاد بالا در سال‌های آتی حاصل شود. همچنین باید توجه داشت که چون ذخایر ارزی در کشور مطلوب است، ارز در بلندمدت سود بالایی (بیش از سایر بازارهای دارایی) نخواهد داشت.